تعلل فدرال رزرو در سیاست‌‌های انقباضی

کلمات کلیدی: اکونومیست، تورم، نرخ بهره، فدرال رزرو، سیاست پولی، بانک مرکزی

تهیه و تنظیم: رضا احمدزاده

مقدمه

از اواخر سال 2021 میلادی، تورم در آمریکا و اروپا به‌شدت افزایش داشت و در ماه دسامبر 2021 تورم اتحادیه اروپا به 5 درصد و تورم ایالات متحده به 7 درصد رسید. با این ‌وجود از همان ابتدا در زمینه ریشه‌‌های این تورم و چگونگی مواجهه با آن، اختلاف‌‌نظرهایی میان صاحب‌‌نظران اقتصادی وجود داشت. در ابتدای امر بسیاری از متخصصان اقتصادی و مقامات فدرال رزرو تصور می‌‌کردند که پیشران‌‌های تورم در اقتصاد آمریکا موقتی و گذرا خواهند بود. همین امر مهم‌‌ترین دلیلی بود که فدرال رزرو تصمیم به اتخاذ سیاست‌‌های انقباضی نگرفت. در مقابل، برخی دیگر از صاحب‌‌نظران و اساتید دانشگاهی افزایش تورم در اقتصاد را امری ادامه‌دار می‌‌دانستند. بر این اساس اکونومیست در گزارشی به بررسی دلایل افزایش تورم در اقتصاد آمریکا پرداخته است و به این سوال پاسخ داده که آیا تورم گذرا خواهد بود یا خیر.[1]

محدودیت‌‌های عرضه

مقامات فدرال رزرو و وزارت خزانه‌داری آمریکا مهم‌‌ترین دلیل افزایش تورم در اقتصاد را، افزایش هزینه‌‌های تولید و به‌طورکلی معضلات سمت عرضه اقتصاد می‌‌دانستند. این افراد این‌گونه استدلال می‌‌کردند که به دلیل گذرا بودن این عوامل خارجی، عملاً تورم نیز گذرا خواهد بود و بعد از مدت کوتاهی به روند سابق خود باز خواهد گذشت. همچنین به این دلیل که از سال 2019 تا قبل از پاندمی، تورم از میزان هدفِ 2 درصدی، پایین‌‌تر بوده (نمودار 1)، افزایش یکباره تورم به بالاتر از میزان هدف جای نگرانی زیادی ندارد. مقامات فدرال رزرو و متخصصان اقتصادی طرف‌دار این ایده، این‌گونه استدلال می‌‌کردند که با توجه ‌به ماهیت گذرای این نوع از تورم، نیازی به اتخاذ سیاست‌‌های انقباضی وجود ندارد.

نمودار 1: شاخص قیمت مصرف کننده آمریکا (ژانویه 2019=100)

توضیحات: آبی پررنگ به میزان واقعی افزایش قیمت مصرف‌کننده و آبی کم‌رنگ به میزان افزایش تورم در صورت تحقق تورم هدف اشاره دارد

منبع: اکونومیست

افزایش تقاضا

اگرچه به نظر می‌‌رسد که چالش‌‌های زنجیره تامین در افزایش قیمت‌‌ها نقش چشمگیری داشته است؛ اما نمی‌‌تواند همه موضوع را توضیح دهد. افزایش قیمت بسیاری از کالاها که از اقلام تورم هسته[2] محسوب نمی‌‌شوند را نمی‌‌توان به معضلات زنجیره تامین ربط داد و باید ریشه آن را جای دیگری جست؛ افزایش تقاضای ناشی از سیاست‌‌های پولی انبساطی. یکی از شواهد موجود برای افزایش تقاضا،  افزایش تولید ناخالص داخلی اسمی به اندازه‌‌ای بیش از انتظار است. تولید ناخالص داخلی اسمی 10 درصد به صورت سالانه افزایش داشته که در مقایسه با رشد 4 درصدیِ معمول، بسیار بیشتر است. این افزایش غیر معمول در تولید ناخالص داخلی اسمی را می‌‌توان شاهدی بر افزایش  تقاضا در اقتصاد آمریکا دانست. از دیگر دلایل افزایش تقاضا در اقتصاد آمریکا، افزایش انتظارات تورمی است که چرخه دستمزد-تورم را فعال کرده است. بر اساس تخمین‌‌های فدرال رزرو، مصرف‌‌کنندگان آمریکایی انتظار دارند قیمت‌‌ها به طور میانگین، تا سه سال آینده، سالانه رشد 4.2 درصدی داشته باشند. افزایش انتظارات تورمی موجب شده، افراد خواهان دستمزدهای بالاتری برای سال‌‌های آینده باشند. همه این موارد حکایت از آن دارند که افزایش تورم را صرفا محدودیت‌‌های عرضه نمی‌‌تواند پاسخ دهد و افزایش تقاضا نیز وجود داشته است.

دلیل تعلل بانک‌‌های مرکزی

اما چرا بانک‌‌های مرکزی در اروپا و آمریکا در اتخاذ سیاست‌‌های انقباضی سخت‌گیرانه تعلل می‌‌کنند. اولین ترس بانک‌‌های مرکزی از پیدایش سویه‌‌های جدید کرونا است. بروز یک پاندمی جدید می‌‌تواند دوباره تقاضا را به حالت اوج دوران پاندمی برگرداند. اما دلیل دوم تعلل، وعده‌‌های گذشته فدرال رزرو است. فدرال رزرو وعده داده بود که در صورت اتمام برنامه خرید دارایی، شروع به افزایش نرخ بهره می‌‌کند. این امر بدان معناست که تا زمانی که فدرال رزرو همچنان مشغول خرید دارایی‌‌هاست، افزایش نرخ بهره نمی‌‌تواند رخ دهد. حال فدرال رزرو، میزان خرید دارایی‌‌ها را کاهش داده و این کاهش میزان خرید دارایی‌‌‌‌ها قرار است در ماه‌‌های آینده نیز ادامه یابد تا آنکه به طور کامل متوقف شود. البته فدرال رزرو می‌‌تواند کاهش خرید دارایی‌‌ها را با سرعت بیشتری ادامه دهد اما همچنان نسبت به اتخاذ سیاست‌‌های انقباضی تردیدهایی وجود دارد. در مقابل به نظر می‌‌رسد اروپا در وضعیت کاملا متفاوتی قرار دارد. اروپا نیز با افزایش نرخ تورم مواجه شده است و تردیدهایی نیز از جنس فدرال رزرو دارد. اما اقتصاد کشورهای اروپایی اندکی متفاوت است. اقتصاد اروپا همواره در معرض تورم منفی بوده‌‌ و سیاست‌‌گذاران این کشورها به‌هیچ‌وجه خواهان آن نیستند. همچنین میزان تولید ناخالص داخلی اروپا نیز هنوز به روند سابق خود بازنگشته است. این دو موضوع سبب شده مقامات بانک مرکزی اروپا، به افزایش تورم در این قاره دید دیگری داشته باشند.

در مجموع، اگرچه تردیدهایی در زمینه ادامه‌دار بودن تورم در اقتصاد آمریکا  و اروپا وجود داشت اما به نظر می‌‌رسد بر خلاف اظهار نظرهای اولیه مقامات، تورم آمریکا و اروپا گذرا نخواهد بود. افزایش تولید ناخالص داخلی اسمی به‌اندازه ده درصد اولین شاهد افزایش تقاضا در اقتصاد آمریکاست. دومین شاهد، افزایش انتظارات تورمی در اقتصاد آمریکاست. اما تردیدها و وعده‌‌های گذشته فدرال رزرو و بانک مرکزی اروپا همچنان مانع اتخاذ سیاست‌‌های انقباضی شده است.